ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 03 ਅਪ੍ਰੈਲ : ਭੂਟਾਨ ਦੇ ਤੀਜੇ ਰਾਜਾ ਜਿਗਮੇ ਵਾਂਗਚੱਕ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰੇ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਹਨ। ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਐਸ ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੀ ਫੋਟੋ ਟਵੀਟ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਵਾਂਗਚੁਕ ਦਾ ਦੌਰਾ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਭੂਟਾਨ ਦੇ ਪੀਐਮ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਡੋਕਲਾਮ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਵਿਵਾਦ ਦੱਸਿਆ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਵਾਂਗਚੁਕ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਮੁਰਮੂ ਨਾਲ ਵੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨਗੇ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਐੱਸ. ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਟਵਿੱਟਰ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ, "ਭੂਟਾਨ ਦੇ ਰਾਜੇ ਜਿਗਮੇ ਖੇਸਰ ਨਾਮਗਾਇਲ ਵਾਂਗਚੱਕ ਦੇ ਭਾਰਤ ਪਹੁੰਚਣ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਭਾਰਤ-ਭੂਟਾਨ ਦੀ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰੇਗੀ।" ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਭੂਟਾਨ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਡਾ: ਟੈਂਡੀ ਦੋਰਜੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵੀ ਭੂਟਾਨ ਦੇ ਰਾਜੇ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੌਰੇ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਦੌਰੇ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਮੁਰਮੂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨਗੇ। ਇਹ ਦੌਰਾ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਨਿਯਮਤ ਉੱਚ-ਪੱਧਰੀ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਦੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ, ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਐਸ ਜੈਸ਼ੰਕਰ ਅਤੇ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਭੂਟਾਨ ਦੇ ਰਾਜੇ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨਗੇ। ਰਾਜਾ ਜਿਗਮੇ ਵਾਂਗਚੱਕ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਭੂਟਾਨ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਦੁਵੱਲੇ ਸਹਿਯੋਗ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਦੋਸਤੀ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਆਪਸੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭੂਟਾਨ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵੀ ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਭੂਟਾਨ ਖੇਤਰ 'ਚ ਚੀਨ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਗੱਲਬਾਤ ਹੋਵੇਗੀ। ਬੈਲਜੀਅਮ ਦੀ ਇਕ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਇੰਟਰਵਿਊ 'ਚ ਥਰਿੰਗ ਨੇ ਕਿਹਾ - ਭੂਟਾਨ ਇਕੱਲਾ ਡੋਕਲਾਮ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਦੇਸ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਅਤੇ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਛੋਟਾ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਭਾਈਵਾਲ ਹਨ। ਥਰਿੰਗ ਦਾ ਇਹ ਬਿਆਨ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਡੋਕਲਾਮ 'ਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦਾਅਵੇ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਇਹ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਭੂਟਾਨ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਹੈ। ਚੀਨ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦਖਲ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਇਹ ਹਿੱਸਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਿਲੀਗੁੜੀ ਕਾਰੀਡੋਰ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰਣਨੀਤਕ ਸਥਿਤੀ ਕਾਰਨ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਭਾਰਤ-ਭੂਟਾਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਬੰਧ ਹਨ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਭੂਟਾਨ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਬਹੁਤ ਹੀ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਬੰਧ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਸਾਂਝੇ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਭੂਟਾਨ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿਆਹ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਚੀਨ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੀ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਵਧਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਅਗਸਤ 2019 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੀ ਭੂਟਾਨ ਫੇਰੀ ਦੁਆਰਾ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਭੂਟਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿਲੱਖਣ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਸਕੱਤਰ ਵਿਨੈ ਕਵਾਤਰਾ ਨੇ ਵੀ ਜਨਵਰੀ 2023 ਵਿੱਚ ਭੂਟਾਨ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਫਰਵਰੀ 2023 ਵਿੱਚ, ਭੂਟਾਨ ਦੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦੇ ਸਪੀਕਰ ਵਾਂਗਚੁਕ ਨਾਮਗਿਆਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭੂਟਾਨੀ ਸੰਸਦੀ ਵਫ਼ਦ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਮੁਰਮੂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ। ਵਫ਼ਦ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਕਰਦਿਆਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਬਹੁਪੱਖੀ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਦੋਸਤੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਸਾਲ ਭੂਟਾਨ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼ਾਂ (ਐਲਡੀਸੀ) ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਪਛਾੜ ਦੇਵੇਗਾ ਅਤੇ 2034 ਤੱਕ ਉੱਚ ਆਮਦਨੀ ਵਾਲੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਬਣਨ ਦੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਹੋਵੇਗਾ। ਭੂਟਾਨ ਨੇ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਪੰਜ ਸਾਲਾ ਯੋਜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਜਿਸ ਦੀ ਸਾਰੀ ਫੰਡਿੰਗ ਭਾਰਤ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। 2021 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਭੂਟਾਨ ਨਾਲ ਦੁਵੱਲੇ ਵਪਾਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ 7 ਨਵੇਂ ਵਪਾਰਕ ਰਸਤੇ ਖੋਲ੍ਹੇ ਸਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਨੇ 12ਵੀਂ ਪੰਜ ਸਾਲਾ ਯੋਜਨਾ ਲਈ ਭੂਟਾਨ ਨੂੰ 4500 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਭਾਰਤ-ਭੂਟਾਨ ਸਬੰਧਾਂ ਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ 1949 ਵਿੱਚ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਹੋਈ ਦੋਸਤੀ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਦੀ ਸੰਧੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਫਰਵਰੀ 2007 ਵਿੱਚ ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਨਿਯਮਤ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਦੁਆਰਾ ਦੁਵੱਲੇ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭੂਟਾਨ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਵੀ ਭਾਰਤ ਦੁਆਰਾ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਭੂਟਾਨ ਦੇ 50 ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਬੰਧ ਹਨ ਅਤੇ ਭੂਟਾਨ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਭਾਰਤ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਕੁਵੈਤ ਦੇ ਦੂਤਾਵਾਸ ਹਨ। ਭੂਟਾਨ ਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਪੰਜ ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਵੀ ਰਸਮੀ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਬੰਧ ਸਥਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਚੀਨ ਲਗਾਤਾਰ ਬੁੜ-ਬੁੜ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚੀਨ ਵੱਲੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਭੂਟਾਨ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਜਮਾਉਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਲਈ ਖ਼ਤਰਾ ਬਣ ਸਕੇ। ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਸੰਧੀ ਵਿਚ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਕਈ ਬਦਲਾਅ ਹੋਏ ਪਰ ਆਰਥਿਕ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਸੱਭਿਆਚਾਰ-ਸਿੱਖਿਆ, ਸਿਹਤ, ਖੇਡਾਂ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਆਪਸੀ ਸਹਿਯੋਗ ਦੀਆਂ ਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਕਾਇਮ ਰਹੀਆਂ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਭੂਟਾਨ ਦੀ ਪੂਰਬੀ ਸਰਹੱਦ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਚੀਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਭੂਟਾਨ ਦਾ ਗੁਆਂਢੀ ਬਣ ਜਾਵੇ। ਚੀਨ ਭੂਟਾਨ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਰਣਨੀਤਕ ਬਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸੜਕਾਂ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਚੀਨ ਡੋਕਲਾਮ ਤੋਂ ਗਾਮੋਚਿਨ ਤੱਕ ਆਪਣੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਫਿਲਹਾਲ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਚੀਨ ਦੀ ਸਿਲੀਗੁੜੀ ਕੋਰੀਡੋਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਜਾਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਭੂਟਾਨ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਆ ਖਤਰਾ ਹੈ। ਚੀਨ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਨੈੱਟਵਰਕ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਜੰਗ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਫਾਇਦਾ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭੂਟਾਨ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਰਾਜਾ ਜਿਗਮੇ ਖੇਸਰ ਨਾਮਗਾਇਲ ਵਾਂਗਚੱਕ ਹਨ। 9 ਦਸੰਬਰ 2006 ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭੂਟਾਨ ਦੀ ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲੀ। ਮੈਸੇਚਿਉਸੇਟਸ ਅਤੇ ਆਕਸਫੋਰਡ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਭੂਟਾਨ ਦੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਜਨਤਾ 'ਦਾਸ਼ੋ ਖੇਹਰ' ਆਖਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਭੂਟਾਨ ਦੀ ਰਾਣੀ ਦਾ ਨਾਮ ਜੇਟਸਨ ਪੇਮਾ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ 2011 'ਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਭੂਟਾਨ ਨੂੰ ਦੋ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ।
