ਲੁਧਿਆਣਾ 24 ਅਪ੍ਰੈਲ : ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟੋਰੇਟ ਪਸਾਰ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਖੇ ਪਸਾਰ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨਿਰਮਾਣ ਸਬੰਧੀ ਇੱਕ ਰੋਜਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ| ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਨਿਰਦੇਸਕ ਪਸਾਰ ਸਿੱਖਿਆ ਡਾ. ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬੁੱਟਰ ਨੇ ਕੀਤਾ | ਡਾ. ਬੁੱਟਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਉਦਘਾਟਨੀ ਭਾਸਣ ਵਿੱਚ ਜੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇੱਕ ਪਸਾਰ ਵਿਗਿਆਨੀ ਲਈ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ ਜਾਂ ਫਾਰਮ ਸਲਾਹਕਾਰ ਸੇਵਾ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲਈ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ| ਇਸ ਲਈ ਸਾਰੇ ਉਪ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕਾਂ, ਸਹਾਇਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ, ਐਸੋਸੀਏਟ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪਸਾਰ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ | ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਪੌਦ ਵਿਗਿਆਨ, ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨ, ਮਿੱਟੀ ਵਿਗਿਆਨ, ਕੀਟ ਵਿਗਿਆਨ, ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਸਾਇੰਸ, ਫਲ ਵਿਗਿਆਨ, ਪਸ਼ੂ ਵਿਗਿਆਨ, ਸਬਜ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ, ਪਸਾਰ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਏ | ਖੇਤਰੀ ਖੋਜ ਸਟੇਸਨ ਬੱਲੋਵਾਲ ਸੌਂਖੜੀ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਡਾ. ਕੇ ਬੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਲੈਣ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ| ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕੇਵੀਕੇ/ਐਫਏਐਸਸੀ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਉਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਨੂੰ 1 ਮੀਟਰ ਡੂੰਘਾਈ ਤੱਕ ਲੈਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਿੱਥੇ ਮਿੱਟੀ ਖਾਰੀ ਹੈ| ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਿੱਟੀ ਪਰਖ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਏ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਾਪਦੰਡ ਵੀ ਦਿਖਾਏ ਜੋ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾਏ ਜਾਣ ਤਾਂ ਜੋ ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਖਾਦਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ| ਪੌਦਾ ਰੋਗ ਮਾਹਿਰ ਡਾ. ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਪਲਾਂਟ ਪੈਥੋਲੋਜਿਸਟ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਝੋਨੇ, ਕਪਾਹ ਅਤੇ ਮੱਕੀ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ| ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬੀਜ ਇਲਾਜ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ’ਤੇ ਜੋਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਦੇ ਉਪਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ | ਫ਼ਸਲ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾ. ਸਿਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇੱਕ ਅਨੁਕੂਲ ਖੋਜ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਦੇ ਸੰਚਾਲਨ ਲਈ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਜਗ•ਾ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿਣ ਦੇ ਇੱਛੁਕ ਨਤੀਜੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ| ਡਾ. ਯੁਵਰਾਜ ਸਿੰਘ ਪਾਂਧਾ, ਐਸੋਸੀਏਟ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਕੀਟ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਤਕਨੀਕਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਗੱਲ ’ਤੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰਸਾਇਣਾਂ ਅਤੇ ਕੀਟਨਾਸਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ| ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਰਵੇਖਣ, ਨਿਗਰਾਨੀ ਆਦਿ ਦੇ ਅਰਥ ਵੀ ਸਪੱਸਟ ਕੀਤੇ| ਡਾ. ਗੁਰਤੇਗ ਸਿੰਘ, ਐਸੋਸੀਏਟ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਨੇ ਬਾਗਬਾਨੀ ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਛਾਂਟ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਸੋਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਪਤਝੜ ਵਾਲੇ ਫਲਾਂ ਵਾਲੇ ਪੌਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਛਾਂਟ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਹੁਣ ਇਹ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਹਰ ਫਲਦਾਰ ਪੌਦੇ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ| ਸਹੀ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਕੇ, ਕਿਸਾਨ ਫਲਾਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬਗੀਚਿਆਂ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਮੁਨਾਫੇ ਦੇ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾ ਸਕਦੇ ਹਨ| ਡਾ. ਕਿਰਨ ਗਰੋਵਰ, ਮੁਖੀ, ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪੋਸ਼ਣ ਨੇ ਵਿਭਾਗ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿਖਾਇਆ ਜੋ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸੈਲਫ ਹੈਲਪ ਗਰੁੱਪਾਂ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜਾਂ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਅਧਾਰਤ ਅਜਿਹੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਕੇ ਆਮਦਨੀ ਇਕੱਠੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ| ਪਸਾਰ ਮਾਹਿਰਾ ਡਾ. ਮਨੋਜ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਯੂਨਿਟਾਂ ’ਤੇ ਰੱਖੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਕਿਸਮ ’ਤੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ| ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕੇ.ਵੀ.ਕੇ. ਫਾਰਮ ’ਤੇ ਜੋ ਵੀ ਉਗਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਫਸਲੀ ਰਜਿਸਟਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਤਪਾਦ ਰਜਿਸਟਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ| ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਦੇ ਫਾਰਮੈਟ ਵੀ ਦਿਖਾਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡੇਅਰੀ ਪ੍ਰਦਰਸਨ ਯੂਨਿਟ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੈ| ਸਬਜ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਮੁਖੀ ਡਾ. ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਨੇ ਛੱਤ ਦੇ ਉੱਪਰ ਰਸੋਈ ਬਾਗਬਾਨੀ ਅਤੇ ਪੌਸਟਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ| ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਿਚਨ ਗਾਰਡਨ ਵਿੱਚ ਉਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਬਜੀਆਂ ਕੈਮੀਕਲ ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਤਾਜੀ ਅਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ| ਫਾਰਮ ਮਸੀਨਰੀ ਅਤੇ ਪਾਵਰ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਮੁਖੀ ਡਾ. ਮਹੇਸ਼ ਨਾਰੰਗ ਨੇ ਪੈਡੀ ਟਰਾਂਸਪਲਾਂਟਰ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦਿਆਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਵਿਭਾਗ ਕੋਲ ਰਿਮੋਟ ਕੰਟਰੋਲ ਪੈਡੀ ਟਰਾਂਸਪਲਾਂਟਰ ਵੀ ਉਪਲਬਧ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸਨੀਆਂ ਵੀ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ| ਡਾ. ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੇ.ਵੀ.ਕੇ. ਬਠਿੰਡਾ, ਡਾ. ਹਰਸਿਮਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਮਾਵੀ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕੀਤਾ | ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਗੂਗਲ ਫਾਰਮ ਦੁਆਰਾ ਫੀਡਬੈਕ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ | ਸਾਰੇ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਲਾਘਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਕਿ ਹਰ 2-3 ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਯਕੀਨੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮਕਾਜ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਲਿਆਏਗਾ|
