ਰਾਣਾ ਗੁਰਜੀਤ ਨੇ.ਕਣਕ ਝੋਨੇ ਦੀ ਥਾਂ ਬਦਲਵਾਂ ਫਸਲੀ ਚੱਕਰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਚੁੱਕਿਆ ਮੁੱਦਾ, ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਮਾਨ ਨੂੰ ਲਿਖੀ ਚਿੱਠੀ

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 18 ਜੂਨ 2024 : ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪੀਣ ਯੋਗ ਪਾਣੀ ਦੇ ਡਿੱਗ ਰਹੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਚਿੰਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਿਆਂ ਸਾਬਕਾ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ ਰਾਣਾ ਗੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਭਗਵੰਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਨੂੰ ਚਿੱਠੀ ਲਿਖ ਕੇ ਕਣਕ - ਝੋਨੇ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਬਦਲਵਾਂ ਫਸਲੀ ਚੱਕਰ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਚਿੱਠੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਧਰਤੀ( ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਘਟਣਾ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਚਿੰਤਾ ਹੈ, ਪੰਜਾਬ ਮਾਰੂਥਲ ਬਣਨ ਵੱਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਝੋਨੇ ਦੀ ਦੀ ਥ ਬਦਲਵੀਂ ਫਸਲ ਦੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਇੰਨੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਅਪਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਨਹੀਂ ਹਨ। 
 
ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਮੇਰੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਅਤੇ ਮੁਹਾਰਤ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਕੁਝ ਸੁਝਾਅ ਹਨ, ਜੋ ਮੈਂ ਸਬੰਧਤ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚਾਰ ਲਈ ਸਾਂਝਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।

• ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਫਸਲਾਂ ਦਾ ਪੈਟਰਨ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਪਾਹ ਦੇ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰ ਵੀ ਝੋਨੇ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵੱਲ ਰੁਖ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ 'ਤੇ ਵੀ ਗੰਭੀਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਵੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਝੋਨਾ ਪਾਣੀ ਦੀ ਗੰਧਕ ਹੈ। 51 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ ਦੀ ਔਸਤ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਮਾਰੂਥਲੀਕਰਨ ਵੱਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਵਿੱਖ ਹੋਰ ਵੀ ਭਿਆਨਕ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸੈਂਟਰਲ ਗਰਾਉਂਡ ਵਾਟਰ ਬੋਰਡ ਨੇ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤਮਾਨ ਰਫ਼ਤਾਰ ਜਾਰੀ ਰਹੀ ਤਾਂ ਅਗਲੇ 17-20 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ 600 ਫੁੱਟ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਤੱਕ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪਾਣੀ ਸੁੱਕ ਜਾਵੇਗਾ। 
• ਕਪਾਹ ਦੀ ਫਸਲ ਜੋ ਕਿ ਰਾਜ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨਕਦੀ ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ 80 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ  ਵਿੱਚ ਕਪਾਹ ਹੇਠ ਰਕਬਾ 8 ਲੱਖ ਹੈਕਟੇਅਰੁ ਤੱਕ ਚਲਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਘੱਟਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ ਹੋਰ ਵੀ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਹੋ ਗਈ ਹੈ, ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਸਿਰਫ਼ 1.79 ਲੱਖ ਹੈਕਟੇਅਰ ਅਤੇ ਇਸ ਸਾਲ 96,600 ਹੈਕਟੇਅਰ ਰਕਬੇ ਵਿੱਚ ਕਪਾਹ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਹੋਈ ਹੈ। 
•  
• ਕਪਾਹ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਹੇਠ ਰਕਬਾ ਘਟਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਤੱਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਹਿੱਸਾ ਝੋਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵੱਲ ਮੋੜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਇੱਕ ਲੱਖ ਹੈਕਟੇਅਰ ਵਿੱਚ ਝੋਨੇ ਹੇਠ ਰਕਬਾ ਵਧਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਤਕਰੀਬਨ 40,000 ਖੇਤੀ ਪੰਪ ਸੈੱਟ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਦੁੱਗਣੀ ਮਾਤਰਾ ਕੱਢ ਰਹੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਪਾਹ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ, ਅਸੀਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਲਪਨਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕਪਾਹ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੇਠ ਘੱਟ ਰਹੇ ਰਕਬੇ ਕਾਰਨ ਕਿੰਨਾ ਵਾਧੂ ਪਾਣੀ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਝੋਨੇ ਦੀ ਫਸਲ ਵੱਲ ਮੋੜਨ ਲਈ ਅਕਸਰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਨੀਤੀ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮਾਹਰਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਵਿਕਲਪਕ ਹੱਲ  ਕਰਨ ਜਾਂ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਰਹੇ ਹਨ। 
•  
• ਹਾੜੀ-ਮੱਕੀ ਜਾਂ ਮਾਨਸੂਨ-ਮੱਕੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਾਣੀ ਦੇ ਗਜ਼ਲਰ ਝੋਨੇ ਦਾ ਇੱਕ ਅਜ਼ਮਾਇਆ ਅਤੇ ਪਰਖਿਆ ਮੁੱਖ ਵਿਕਲਪ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਨਾ ਸਿਰਫ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਮੌਸਮੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਆਦਰਸ਼ ਹਨ, ਬਲਕਿ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਨਿਵੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਅਤੇ ਉਪਜ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮੌਨਸੂਨ-ਮੱਕੀ ਉਗਾਉਣ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਹੀ ਝੋਨੇ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤੁਲਨਾ ਤੋਂ ਪਰੇ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਡਡਿਆਣਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ (ਮੋਬ: 9872445245) ਪਿਛਲੇ 3 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਮਾਨਸੂਨ-ਮੱਕੀ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ 38-40 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਫ਼ਸਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਲਗਭਗ 2000 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕੁਇੰਟਲ ਵਿੱਚ ਵਿਕ ਰਿਹਾ ਹੈ।  ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਝੋਨੇ ਦੀ ਫਸਲ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਮਿਹਨਤਾਨਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੱਚਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਫਸਲ ਜੋ ਉਹ ਮਾਨਸੂਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 'ਤੇ ਬੀਜਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਰਫ 2-3 ਸਿੰਚਾਈਆਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
•  
• ਮੈਂ ਸੁਝਾਅ ਦੇਣਾ ਚਾਹਾਂਗਾ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਹਾਇਕ ਵਿਭਾਗਾਂ/ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਵਿੱਚ, ਤਿੰਨੋਂ ਮਾਝਾ, ਮਾਲਵਾ ਅਤੇ ਦੋਆਬਾ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 5000 ਏਕੜ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ 'ਮੌਨਸੂਨ ਮੱਕੀ' ਦੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਪਲਾਟ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਸਬੰਧਤ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਕਿਸਾਨ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਖੇਤਰਇਨ੍ਹਾਂ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ  ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਭੱਤਾ ਵੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਪਲਾਟਾਂ ਲਈ ਇਹ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਭੱਤਾ, ਜੇਕਰ ਸਭ ਕੁਝ ਅਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਦੇ ਪੰਪਿੰਗ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਬੱਚਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਲਾਭਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਸੰਪੂਰਨ ਬਦਲਵੀਂ ਫ਼ਸਲੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਆਰਥਿਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਕੇ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਤਾਂ ਜੋ ਰਾਜ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਹਾਰਕ ਹੱਲ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। 
•  
• ਮੈਂ ਇਹ ਵੀ ਸੁਝਾਅ ਦੇਣਾ ਚਾਹਾਂਗਾ ਕਿ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ (ਵਿਧਾਇਕਾਂ ਅਤੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ) ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਕਮੇਟੀ ਬਣਾਈ ਜਾਵੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਾ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਵਿਕਲਪਕ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਅਤੇ ਸਾਧਨਾਂ ਲਈ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਇੱਕ ਰੋਡਮੈਪ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਸ ਮਕਸਦ ਲਈ ਮੇਰੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਪਲਬਧ ਰਹਿਣਗੀਆਂ।
•  
• ਆਪਣੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦੇ ਹਿੱਤ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਿਆਸੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਇੱਕਜੁੱਟ ਹੋ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ।