ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 06 ਜਨਵਰੀ : ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਾੜ ਖੋਜ ਸੰਗਠਨ (ਇਸਰੋ) ਨੇ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਯਾਨੀ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ ਇਸਰੋ ਨੇ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 15 ਲੱਖ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਲੈਂਗਰੇਸ ਪੁਆਇੰਟ 1 ‘ਤੇ ਹੈਲੋ ਆਰਬਿਟ ‘ਚ ਆਪਣੇ ‘ਆਦਿਤਿਆ-ਐਲ1’ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਸਥਾਪਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਆਦਿਤਿਆ L1 ਨੂੰ ਸੂਰਜ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ 2 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੀਹਰੀਕੋਟਾ ਤੋਂ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਾੜ ਖੋਜ ਸੰਗਠਨ (ਇਸਰੋ) ਨੇ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਆਦਿਤਿਆ L1, ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਧਰਤੀ-ਬੱਧ ਆਰਬਿਟ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਨੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੁਲਾੜ-ਅਧਾਰਿਤ ਸੂਰਜੀ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਲਗਭਗ 2 ਵਜੇ ਤਹਿ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਦੇ ਗੁਰੂਤਾਕਰਨ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇਹ ਧਰਤੀ-ਸੂਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਲੈਗਰੇਂਜ ਪੁਆਇੰਟ 1 ਵੱਲ ਆਪਣੀ ਚਾਰ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰੇਗਾ। ਸੁਪਰਾ ਥਰਮਲ ਐਂਡ ਐਨਰਜੀਟਿਕ ਪਾਰਟੀਕਲ ਸਪੈਕਟਰੋਮੀਟਰ (STEPS) ਯੰਤਰ, ਆਦਿਤਿਆ ਸੋਲਰ ਵਿੰਡ ਪਾਰਟੀਕਲ ਐਕਸਪੀਰੀਮੈਂਟ (ASPEX) ਪੇਲੋਡ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ, ਨੇ 10 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਸਰਗਰਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਧਰਤੀ ਤੋਂ 50,000 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਡੇਟਾ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਪੁਲਾੜ ਏਜੰਸੀ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਜਾਂਚਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਧਰਤੀ ਤੋਂ 50,000 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਕਾਰਨ ਡਾਟਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ।
ਇਹਨਾਂ ਮਾਪਾਂ ਦਾ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ?
STEPS ਛੇ ਸੈਂਸਰਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹੈ, ਹਰੇਕ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 20 keV/ਨਿਊਕਲੀਅਨ ਤੋਂ 5 MeV/ਨਿਊਕਲੀਅਨ ਦੀ ਰੇਂਜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸੁਪਰ-ਥਰਮਲ ਅਤੇ ਊਰਜਾਵਾਨ ਆਇਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਪਦਾ ਹੈ, ਨਾਲ ਹੀ 1 MeV ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ISRO ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮਾਪਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਘੱਟ ਅਤੇ ਉੱਚ ਊਰਜਾ ਵਾਲੇ ਕਣ ਸਪੈਕਟਰੋਮੀਟਰ। ਪੁਲਾੜ ਏਜੰਸੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੱਕਰ ਦੌਰਾਨ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਡੇਟਾ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਕਣਾਂ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ।
L1 ਪੁਆਇੰਟ ਖਾਸ ਕਿਉਂ ਹੈ?
L1 ਬਿੰਦੂ ਇਸ ਲਈ ਵੀ ਖਾਸ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਜਦੋਂ ਵੀ ਪੁਲਾੜ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਬਦਲਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਬਿੰਦੂ ‘ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਲਈ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਆਦਿਤਿਆ ਐਲ ਵਨ ਧਰਤੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪੁਲਾੜ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਵੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰੇਗਾ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪੁਲਾੜ ਮੌਸਮ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਮਾਡਲ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਬਤ ਹੋਵੇਗਾ।
ਕੀ ਆਦਿਤਿਆ L1 ਸੂਰਜ 'ਤੇ ਉਤਰੇਗਾ? ਨੰ.
ਚੰਦਰਯਾਨ 3 ਦੇ ਉਲਟ, ਜਿੱਥੇ ਵਿਕਰਮ ਲੈਂਡਰ, ਪ੍ਰਗਿਆਨ ਰੋਵਰ ਨੂੰ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਨੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਨਰਮ ਲੈਂਡਿੰਗ ਕੀਤੀ, ਸੋਲਰ ਪ੍ਰੋਬ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਧਰਤੀ-ਸੂਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਲੈਗਰੇਂਜ ਸਪੇਸ ਬਿੰਦੂ 'ਤੇ ਤਾਇਨਾਤ ਰਹੇਗੀ। ਇਸਰੋ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, L1 ਪੁਆਇੰਟ ਦੀ ਦੂਰੀ 15 ਲੱਖ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ, ਇਸਰੋ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਦੇ ਚਾਰ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਭਿਆਸਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਵਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇਹ ਦੂਰੀ ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਵਿਚਕਾਰ ਕੁੱਲ 15 ਕਰੋੜ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਵਿੱਥ ਦਾ ਸਿਰਫ 1 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੈ।
ਆਦਿਤਿਆ L1 ਮਿਸ਼ਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਕੀ ਹੈ?
ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ L1 ਵੱਲ ਵਧਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਧਰਤੀ ਦੇ ਗਰੈਵੀਟੇਸ਼ਨਲ ਸਫੇਅਰ ਆਫ਼ ਇਨਫਲੂਐਂਸ (SOI) ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇਵੇਗਾ। SOI ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕਰੂਜ਼ ਪੜਾਅ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗਾ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਨੂੰ L1 ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਹਾਲੋ ਆਰਬਿਟ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਲਾਂਚ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ L1 ਤੱਕ ਦਾ ਸਮੁੱਚਾ ਯਾਤਰਾ ਸਮਾਂ ਆਦਿਤਿਆ-L1 ਲਈ ਲਗਭਗ ਚਾਰ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਹੈ। ਇਹ STEPS ਮਾਪ ਕਰੂਜ਼ ਪੜਾਅ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਜਾਰੀ ਰਹਿਣਗੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਆਪਣੇ ਇੱਛਤ ਔਰਬਿਟ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗਾ। ਇਸਰੋ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ L1 ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਡੇਟਾ ਸੂਰਜੀ ਹਵਾ ਅਤੇ ਪੁਲਾੜ ਮੌਸਮ ਦੇ ਵਰਤਾਰੇ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ, ਪ੍ਰਵੇਗ ਅਤੇ ਐਨੀਸੋਟ੍ਰੋਪੀ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗਾ।
